رب جي رمز: بي لوث محبت ـ حڪيم پريم چاندواڻي

شاعر جڏهن برپٽ بيابان ۾ ڪجھه پکين ۽ جانورن جا نظارا ڏسي ٿو تڏهن هڪ ربوبي رمز ۽ زندگيء جو حقيقي راز سمجهه ۾ اچي ٿو ته اها بي لوث محبت ئي آهي جنهن سبب  هي دنيا روان دوان يا قائم آهي۔

سنڌي ادب ۽ حڪمت جي دنيا ۾ ڪجهه شخصيتون اهڙيون هونديون آهن جن جي گفتگو ۽ شاعريءَ ۾ هڪ عجيب قسم جي سحرانگيزي هوندي آهي.  پريم شاعر جي شاعريءَ جو هڪ بيت جڏهن پڙهجي ٿو يا ڪنن تي پوي ٿو ته ذهن جي دريچن ۾ معرفت جا سوين ڏيئا روشن ٿي وڃن ٿا:

وڃي برپٽن ۾، کوج ڪئي مون،

هڪ رمز ربوبي، ڳولي لڌي مون۔

هنن ٻن سٽن ۾ هڪ پورو سنسار سمايل آهي. هي رڳو لفظن جي ترتيب ناهي، پر هڪ سالڪ جي ان سفر جو داستان آهي جيڪو شهرن جي گوڙ کان نڪري، پنهنجي اندر جي گهرائين ۽ ڪائنات جي وسعتن تائين پهتو آهي.

برپٽ: جتي انا جو موت ٿئي ٿو

”برپٽ“ لفظ پنهنجي اندر ۾ هڪ وسعت ۽ خاموشي رکي ٿو. اصطلاحي طور تي برپٽ مان مراد اهو صحرا يا بيابان آهي جتي زندگيءَ جا روايتي رنگ موجود ناهن هوندا. پر سوال اهو پيدا ٿئي ٿو ته شاعر برپٽن جو رخ ڇو ڪيو؟

دراصل، جڏهن انسان مادي دنيا جي مصنوعي روشنين، ڪوڙن رشتن ۽ نفس جي غلبي کان بيزار ٿيندو آهي، ته هو اهڙي هنڌ جي تلاش ڪندو آهي جتي هو ۽ سندس خالق هجي. جتي ايڪانت ۾ رب پاڪ سان اندر جو احوال اوري سگهجي۔  برپٽ اها جڳهه آهي جتي انسان کي پنهنجي حيثيت جي خبر پوي ٿي. واريءَ جي تپندڙ ذرڙن ۽ بي انت وسعتن ۾ جڏهن انسان اڪيلو بيٺل هوندو آهي، ته ان جي ”مان“ يا ”انا“ جو محل پٽ پئجي ويندو آهي. اها ويران فضا ئي آهي جيڪا انسان کي پنهنجي اندر جي آوازن سان ملاقات ڪرائي ٿي. اها اڪيلائي ۽ انا جو خاتمو ئي انسان کي رب پاڪ جي ويجهو ڪندو آهي۔

کوج: هڪ مسلسل جستجو

شاعر چوي ٿو ته مون اتي وڃي ”کوج“ ڪئي. کوج ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. هيءَ اها جاکوڙ آهي جنهن ۾ سالڪ پنهنجي آرام، ننڊ ۽ دنياوي آسائشن کي قربان ڪري ٿو. اها کوج سچل، سامي ۽ لطيف جي ان واٽ وانگر آهي جتي رڳو لُڪون ۽ لهرون آهن. کوج جو مطلب آهي ته حق جي تلاش ۾ پاڻ کي فنا ڪري ڇڏڻ.

اڄ جي دؤر ۾ اسين هر شيءِ گوگل (Google) تي ڳوليندا آهيون، پر پريم شاعر اسان کي ٻڌائي ٿو ته ”حقيقي علم“ ۽ ”روحاني معرفت“ اسڪرينن تي نه، پر بيابانن جي خلوت ۾ ملندي آهي. اها کوج جڏهن شدت اختيار ڪندي آهي، ته تڏهن ئي قدرت جا پردا سرڪڻ شروع ٿيندا آهن.

رمزِ ربوبي: خالق جي سڃاڻپ جو لڪل راز

بيت جي ٻي سٽ ان سڄي سفر جو حاصل آهي: "هڪ رمز ربوبي، ڳولي لڌي مون".

”رمزِ ربوبي“ مان مراد اها خدائي حڪمت آهي جيڪا عام اک کي نظر نٿي اچي. اهو هڪ اهڙو راز آهي جيڪو تڏهن پڌرو ٿئي ٿو جڏهن انسان فطرت جي ويجهو وڃي ٿو.

  فطرت جو آئينو: جڏهن پريم شاعر برپٽن ۾ آسمان جي تارن، چنڊ جي چاندنيءَ ۽ خاموش هوا جي لهرن جو مشاهدو ڪيو هوندو، ته کيس هر ذري مان رب جي قدرت جي مهڪ ۽ علامت نظر آئي هوندي.

خالق ۽ مخلوق جو رشتو: اها رمز اها آهي ته اسين الڳ ناهيون، پر ان عظيم خالق جي تخليق جو هڪ حصو آهيون.

عشق ۽ عقل جو سنگم: جتي عقل جا ليڪا کٽي پون ٿا، اتان رمزِ ربوبي جي شروعات ٿئي ٿي.

شاعر جو پيغام: اڄ جي انسان لاءِ سبق: شاعر جو هي شعر رڳو ماضيءَ جي ڳالهه ناهي، پر اڄ جي بي چين انسان لاءِ هڪ نسخو (Prescription) آهي. اڄ جو انسان اربين جي آباديءَ ۾ رهندي به اڪيلو آهي. ڇو ته هن ٻاهر جي دنيا ته وسائي آهي، پر سندس اندر جو صحرا وڌيڪ ويران ٿي ويو آهي.

اسان کي پنهنجي روزاني جي مصروفيتن مان ڪجهه وقت ڪڍي انهن ”برپٽن“ ڏانهن وڃڻو پوندو. اسان کي پنهنجي روح سان گڏ ويهي ڳالهيون ڪرڻيون پونديون. جيسين اسين دنيا جي گوڙ کان ڪٽجي خاموشيء کي نه ٻڌنداسين، تيسين اسان کي اها ”رمزِ ربوبي“ ڪڏهن به هٿ نه ايندي.

نتيجو:

شاعر جي هيءَ تحرير هڪ دڳ آهي، هڪ اهڙو رستو جيڪو مٽيءَ جي پتلي کي روحانيت جي بلنديءَ تائين وٺي وڃي ٿو. هنن سٽن مان اها خوشبوءِ اچي ٿي ته سچي معرفت محنت، بي لوث محبت تنهائي ۽ کوجنا کانسواءِ ممڪن ناهي. بيابان رڳو ويرانيءَ جو نالو ناهي، پر اهو حقيقتن جي گهرائيء جو اشتعارو آهي.

فطرت جا مختلف منظر ۽ رب پاڪ جي بي غرض محبت اسان کي هڪ اهم ربوبي رمز ۽ راز جي پروڙ ڏين ٿا ته اهابي لوث  محبت ئي حقيقت ۾ اسان جي بقا جو ڪارڻ آهي۔ محبت ۾ ڪو مطلب يا غرض رکڻ ڪبيرا گناھه ۾ شامل آهي۔ محبتن جو آهستي آهستي موڪلائڻ هن دنيا جي تباهيء جو هڪ وڏو سبب بڻجي سگهي ٿو۔ ٻين لفظن ۾ ايئن چئجي ته وڌندڙ نفرتون قيامت جي آثارن مان هڪ وڏو آثار آهن۔

بي-  لوث  محبت ئي، قدرت جو درس آهي۔

ان درسِ وفا ۾ شامل، فطرت جو درس آهي۔

بي لوث محبت ئي، هر دل جي طلب آهي،

بي لوث محبت ئي، امر بقا جو سبب آهي۔