دنيا جو هر
ماڻهو امن، انصاف ۽ انساني عزت جو خواهشمند آهي. پر جڏهن طاقتور ملڪ پنهنجي مفادن لاءِ
ڪمزور قومن تي ظلم ڪن، ۽ دنيا جو سڀ کان وڏو ادارو، گڏيل قومون(United
Nations) ، انهن ظلم کي روڪڻ ۾ ناڪام رهي، تڏهن سوال پيدا ٿئي ٿو تہ آخر گڏيل قومن جو مقصد ڇا آهي؟
غزہ جو الميو، جيڪو ڏهاڪن کان جاري آهي، هن سوال
کي ٻيهر زندہ ڪري ڇڏيو آهي.
هر ڀيري جڏهن گڏيل قومون اسرائيل جي خلاف يا فلسطين جي حق ۾ ڪا قرارداد پيش ڪري ٿي،
آمريڪا پنهنجي ”ويٽو“ طاقت استعمال ڪري ان کي رد ڪري ڇڏيندو آهي. نتيجي
۾، هزارين بيگناه انسان مارجي ويندا آهن، پر دنيا ڪجهہ نہ
ڪري
سگهندي آهي.
گڏيل قومن جو
قيام ۽ مقصد:
ٻي عالمي جنگ
کان پوءِ، 24 آڪٽوبر 1945 تي گڏيل قومن جو قيام عمل ۾ آيو. ان جو بنيادي مقصد
اهو هو تہ دنيا ۾ ٻيهر
جنگ نہ ٿئي، ۽ اختلافن کي ڳالهين وسيلي حل ڪيو وڃي.
گڏيل قومن جو چارٽر امن، انساني حقن ۽ اقتصادي ترقي تي ٻڌل آهي.
ان جي سلامتي
ڪائونسل (Security Council) سڀ کان اهم ادارو آهي، جنهن وٽ بين الاقوامي
فيصلن جو اختيار آهي. هن ڪائونسل جا پنج مستقل ميمبر آهن: آمريڪا، روس، چين، فرانس
۽ برطانيہ. انهن کي ”ويٽو
پاور“ڏنل آهي، جنهن جو مطلب آهي تہ
جيڪڏهن
انهن مان ڪو هڪ بہ ملڪ ڪنهن بہ قرارداد کي رد ڪري، تہ اها قرارداد منظور نہ ٿي سگهي.
ويٽو نظام جو
مقصد ۽ حقيقت:
ويٽو اختيار
پهرين تہ ان نيت سان ڏنو ويو تہ وڏا ملڪ گڏجي امن برقرار رکن ۽ ڪنهن هڪ طاقت
کي ٻيهر دنيا تي قبضي جو موقعو نہ ملي. پر وقت
سان گڏ اهو اختيار پاڻ طاقت جي علامت بڻجي ويو. ان جو نتيجو اهو ٿيو تہ جڏهن بہ
ڪو
ملڪ، خاص طور تي آمريڪا يا ان جا اتحادي، ڪنهن اهڙي پاليسي کي بچائڻ چاهين ٿا جيڪا
انهن جي مفادن ۾ آهي، تہ اهي ويٽو اختيار
استعمال ڪري گڏيل قومن جي عمل کي روڪي ڇڏين ٿا.
غزہ جو مسئلو ۽ گڏيل قومن جي ناڪامي:
غزہ فلسطين جو اهو علائقو آهي، جتي گذريل ڪيترن
ئي ڏهاڪن کان اسرائيل ۽ فلسطينين ۾ جهيڙا ۽ جنگون ٿينديون رهيون آهن. 1948 ۾ اسرائيل جي قيام کان پوءِ، لکين فلسطيني بي گهر
ٿي ويا. گڏيل قومن ڪيترائي ڀيرا قراردادون پاس ڪيون تہ فلسطينين کي پنهنجو ملڪ ۽ آزادي ڏني وڃي،
پر اهي عملي طور ڪڏهن بہ لاڳو نہ ٿيون ٿيون.
خاص طور تي
غزہ جي صورتحال انساني تاريخ جي سڀ کان وڏن المين
مان هڪ آهي. هر ڪجهہ سالن بعد اسرائيلي
حملا ٿين ٿا، جن ۾ عورتون، ٻار، ۽ بزرگ بہ
بچي
نٿا سگهن. جڏهن گڏيل قومن ۾ اهڙن ظلم جي خلاف آواز اٿاريندو آهي، تڏهن آمريڪا پنهنجي
ويٽو طاقت استعمال ڪري اسرائيل کي بچائي ٿو.
آمريڪا جي ويٽو
طاقت جو استعمال:
آمريڪا 1945 کان اڄ تائين 80 کان وڌيڪ ڀيرا سلامتي ڪائونسل ۾ ويٽو طاقت
استعمال ڪري چڪو آهي، ۽ انهن مان اڪثر قراردادون فلسطين يا اسرائيل سان لاڳاپيل هيون.
هر ڀيري آمريڪا اهو چوي ٿو تہ اسرائيل کي
پنهنجو دفاع جو حق حاصل آهي، پر هو اهو وساري ٿو تہ
فلسطين
جا ماڻهو بہ انسان آهن،
۽ انهن کي بہ جيئڻ جو حق
آهي.
ويٽو طاقت جو
اهو غلط استعمال گڏيل قومن جي وقار کي گهٽائي ڇڏيو آهي. دنيا جا ڪيترائي ملڪ، خاص طور
تي ترقي پذير قومون، اهو سمجهن ٿيون تہ
گڏيل
قومون هاڻي صرف وڏن ملڪن جو اوزار بڻجي چڪي آهي.
عالمي سطح تي
ردعمل:
ويٽو سسٽم تي
تنقيد صرف عرب ملڪن تائين محدود ناهي، پر يورپ، ايشيا ۽ لاطيني آمريڪا جا ڪيترائي ملڪ
بہ چون ٿا تہ
هي
نظام غير منصفاڻو آهي. ڪيترن ئي ماهرن جو خيال آهي تہ
گڏيل
قومن جو ڍانچو ٻي عالمي جنگ جي حالتن لاءِ ٺهيل هو، پر اڄ جي دنيا بلڪل مختلف آهي.
اڄ دنيا ۾ نوان
طاقتور ملڪ جهڙوڪ ڀارت، جرمني، برازيل ۽ ڏکڻ آفريقا بہ اهم ڪردار ادا ڪري رهيا آهن، پر انهن کي
سلامتي ڪائونسل ۾ ڪو مستقل حيثيت ناهي. ان ڪري ويٽو سسٽم کي جديد دور جي ضرورت مطابق
تبديل ڪرڻ ضروري آهي.
انساني حقن
جو سوال:
غزہ ۾ روزانو انساني حقن جي ڀڃڪڙي ٿئي ٿي، اسپتالون
تباه ٿين ٿيون، ٻار بک سبب مرن ٿا، ۽ عورتون بي گهر ٿي وڃن ٿيون. گڏيل قومن جون امدادي
ايجنسين جهڙوڪ UNRWA ۽ UNICEF بہ اڪثر چئي ٿيون تہ اهي ڪم نٿيون ڪري سگهن، ڇو تہ سياسي رڪاوٽون آهن.
جيڪڏهن گڏيل
قومن واقعي انساني حقن لاءِ ڪم ڪري ٿي، تہ
پوءِ
ان کي اهو يقيني بڻائڻ گهرجي تہ ڪنهن بہ ملڪ کي اهڙي طاقت نہ ملي، جيڪا انساني زندگين کي قربان ڪري. ويٽو
اختيار تي حد مقرر ڪرڻ اهڙي تبديلي جو پهريون قدم ٿي سگهي ٿو.
نئين دنيا لاءِ
نئون نظام:
جيڪڏهن گڏيل
قومن واقعي دنيا ۾ امن چاهي ٿي، تہ ان کي نئون
نظام ٺاهڻو پوندو. اهو نظام اهڙو هجي جنهن ۾ ڪو بہ
ملڪ
اڪيلو عالمي فيصلن کي روڪي نہ سگهي. مثال
طور، ويٽو کي مڪمل طور ختم ڪرڻ بدران، اهو شرط رکيو وڃي تہ ڪنهن قرارداد کي رد ڪرڻ لاءِ گهٽ ۾ گهٽ ٽن
مستقل ميمبرن جي مخالفت ضروري هجي.
ان سان گڏ،
غير مستقل ميمبرن (جيڪي وقتي طور سلامتي ڪائونسل جو حصو ٿين ٿا) کي بہ وڌيڪ حق ڏيڻ گهرجن، تہ جيئن فيصلا وڌيڪ متوازن ٿي سگهن.
آمريڪا لاءِ
ذميواري جو وقت:
آمريڪا پاڻ
کي هميشہ آزادي، جمهوريت ۽ انساني حقن جو علمبردار
چوندو آيو آهي، پر جڏهن ڳالهہ فلسطين ۽ غزہ جي ايندي آهي، تہ اهو پنهنجو اصول وساري ويهي ٿو. آمريڪا لاءِ
ضروري آهي تہ هو پنهنجو ڪردار
ٻيهر سوچيندو.
جيڪڏهن آمريڪا
واقعي عالمي امن چاهي ٿو، تہ کيس ويٽو طاقت
جو استعمال ختم يا محدود ڪرڻ گهرجي. طاقت جو صحيح استعمال انصاف ۾ آهي، نہ ظلم کي بچائڻ ۾.
غزہ لاءِ اميد:
دنيا جي نوجوان
نسل ۾ هاڻي شعور وڌي رهيو آهي. سوشل ميڊيا، صحافت ۽ عالمي احتجاجن وسيلي ماڻهو پنهنجي
آواز کي بلند ڪري رهيا آهن. اهو دٻاءُ گڏيل قومن ۽ آمريڪا ٻنهي تي وڌي رهيو آهي. شايد
مستقبل ۾ دنيا ويٽو نظام ۾ تبديلي ڏسي، ۽ شايد غزہ
جي
ماڻهن کي بہ اهو ڏينهن ڏسڻ
نصيب ٿئي، جڏهن انهن تي ظلم بند ٿيندو.
ويٽو طاقت هڪ
اهڙو نظام آهي، جيڪو انصاف کي روڪي سگهي ٿو يا ان کي مضبوط ڪري سگهي ٿو — اهو ان ڳالهہ تي دارومدار رکي ٿو تہ ان کي ڪيئن استعمال ڪيو وڃي. پر جڏهن اهو
اختيار طاقتور ملڪن جي مفادن لاءِ ڪمزور قومن کي دٻائڻ ۾ استعمال ٿئي، تڏهن دنيا جي
امن لاءِ اهو خطرناڪ بڻجي وڃي ٿو.
گڏيل قومن کي
هاڻي پنهنجي تاريخ مان سکڻو پوندو. جيڪڏهن هن ادارو پاڻ کي جديد ۽ انصاف پسند بڻائڻ
چاهي ٿو، تہ ويٽو طاقت تي
حد مقرر ڪرڻ لازمي آهي.
اهو قدم نہ رڳو غزہ
لاءِ،
پر سڄي دنيا لاءِ اميد جو نشان ٿيندو. انساني تاريخ ۾ اهڙا وقت ايندا آهن، جڏهن ادارا
پاڻ کي بدلائي دنيا لاءِ نئون مثال بڻجن ٿا. گڏيل قومن لاءِ اهو وقت هاڻي اچي چڪو آهي.
