انساني تاريخ
۾ ڪيترائي اهڙا دور آيا آهن، جتي طاقتور قومن پنهنجي مفادن جي خاطر ڪمزور قومن تي ظلم
ڪيا آهن. ڪڏهن ”ترقي“ جي نالي تي، ڪڏهن ”امن“
جي
نالي تي، ۽ ڪڏهن ”دهشتگرديءَ
جي خلاف جنگ“ جي نالي تي
بيگناه انسانن تي بم وسايا ويا آهن. اهڙي ئي هڪ المناڪ ڪهاڻي آهي عراق جنگ
(Iraq War) جي،
جيڪا 2003ع ۾ شروع ٿي ۽ دنيا کي هميشہ لاءِ بدلائي ڇڏيو.
ان جنگ جي پويان
جيڪو نالو سڀ کان وڌيڪ ذميوار ۽ متنازع رهيو، اهو هو ڊڪ چيني آمريڪا جو اڳوڻو نائب
صدر، جيڪو پنهنجي سياسي طاقت، معاشي مفادن ۽ فوجي حڪمت عملين سان دنيا ۾ تباهيءَ جي
باه ڀڙڪائڻ جو سبب بڻيو.
عراق تي ڪوڙو
الزام هنيو ويو تہ اُتي نيوڪليئر
هٿيار موجود آهن، جيڪي آمريڪا ۽ دنيا لاءِ خطرو آهن. پر پوءِ معلوم ٿيو تہ اهي سڀ الزام بي بنياد هئا. ان ڪوڙ جي قيمت
20 لک انساني زندگيون ٿيون.
هي مضمون ان
ئي حقيقت کي وائکو ڪرڻ جي ڪوشش آهي تہ
ڪيئن
هڪ طاقتور انسان، پنهنجي پاليسين سان هڪ قوم کي تباه ڪري ڇڏيو ۽ دنيا جي امن کي خطري
۾ وجهي ڇڏيو.
ڊڪ چيني ڪير
هو؟
ڊڪ چيني 1941 ۾ آمريڪا جي رياست نيبراسڪا ۾ پيدا ٿيو. هن جو
سياسي سفر ريپبلڪن پارٽي سان لاڳاپيل رهيو. هو 1970
۽ 1970 واري ڏهاڪي ۾ آمريڪي حڪومت
۾ مختلف عهدن تي رهيو. پوءِ 2001 ۾ جارج ڊبليو
بُش سان گڏ آمريڪا جو نائب صدر ٿيو.
چيني هڪ سخت،
جارح ۽ فوجي سوچ رکندڙ انسان طور سڃاتو ويندو هو. هو “Neoconservative” نظريي جو حامي هو، جنهن
جو مقصد هو تہ آمريڪا دنيا
۾ پنهنجي طاقت ۽ مفادن کي ڪنهن بہ قيمت تي قائم
رکي. هن جي پاليسي جو خلاصو اهو هو: ”جيڪڏهن
ڪو ملڪ آمريڪا سان متفق نہ آهي، تہ ان کي زوريءَ سان تابع ڪيو وڃي.“
ان کان اڳ،
ڊڪ چيني تيل جي وڏي ڪمپني هالبرٽن (Halliburton) جو چيئرمين بہ رهيو. اها ئي ڪمپني بعد ۾ عراق جنگ دوران
اربين ڊالرن جا ٺيڪا حاصل ڪري ٿي.
9/11 ۽ نئون دور:
11 سيپٽمبر 2001 تي جڏهن نيويارڪ ۽ واشنگٽن تي دهشتگرد حملا ٿيا،
تڏهن آمريڪا جي سياست بدلجي وئي. دنيا کي ٻڌايو ويو تہ ”دهشتگرديءَ
جي خلاف جنگ“ شروع ٿي رهي
آهي. پر حقيقت ۾ اها جنگ هڪ اهڙو اوزار بڻجي وئي، جنهن سان آمريڪا پنهنجي معاشي ۽ سياسي
مقصدن کي حاصل ڪرڻ لڳو.
ڊڪ چيني انهيءَ
وقت سڀ کان وڌيڪ طاقتور شخص بڻجي ويو. هو وائٽ هائوس جي اندر سڀني کان اهم فيصلن تي
اثرانداز ٿيو. هن جي خواهش هئي تہ آمريڪا اهڙن
ملڪن تي حملو ڪري جيڪي ”مستقبل ۾ خطرو“ بڻجي سگهن. افغانستان تي حملو ٿي چڪو
هو، پر چيني ۽ سندس ساٿين جي نظر اڳ ۾ ئي عراق تي هئي.
عراق ڇو؟
عراق وٽ وڏي
پيماني تي تيل جا ذخيرو هئا، جيڪي دنيا جا ٻيا وڏا ملڪ بہ چاهيندا هئا. عراق جو صدر صدام حسين، آمريڪا
جي حڪمن کي تسليم ڪرڻ لاءِ تيار نہ هو. هو عرب
قومپرستيءَ جو حامي هو، ۽ آمريڪا سان کلي ڳالهائڻ کان نہ ٿو ڊڄي.
چيني ۽ سندس
ساٿي سوچيو تہ جيڪڏهن صدام
کي هٽايو وڃي تہ نہ رڳو آمريڪا کي تيل تي ڪنٽرول ملندو، پر وچ
اوڀر ۾ بہ سياسي اثر وڌندو.
پر ڪوڙو جواز
گهربل هو. ان لاءِ چيو ويو تہ ”عراق وٽ نيوڪليئر هٿيار آهن.“
ڪوڙا الزام
– دنيا کي گمراه ڪرڻ جو عمل:
ڊڪ چيني جي
قيادت ۾ آمريڪي حڪومت ۽ انٽيليجنس ادارن هڪ وڏي پروپيگنڊا مهم شروع ڪئي. ٽيليويزن،
اخبارن ۽ سياسي تقريرن ذريعي دنيا کي ٻڌايو ويو تہ
عراق
وٽ خطرناڪ هٿيار آهن، جيڪي ڪنهن بہ وقت استعمال
ٿي سگهن ٿا.
گڏيل قومن
۾ بہ ثبوت پيش ڪيا ويا، جن مان ڪيترائي بعد ۾
جعلي ثابت ٿيا. عراق ۾ جاچ ڪندڙ ٽيمون ويون، ۽ انهن چيو تہ ڪو بہ
نيوڪليئر
هٿيار نہ مليو، پر آمريڪا انهن رپورٽن کي رد ڪري ڇڏيو. ڊڪ چيني ۽ سندس ٽيم اڳ ۾ ئي فيصلو ڪري چڪي هئي ــ جنگ ڪرڻو آهي،
بس هڪ بهانو گهرجي.
عراق تي حملو:
20 مارچ 2003 تي آمريڪا ۽ ان جا اتحادي عراق تي بمباري شروع ڪئي.
چند ڏينهن ۾ صدام حسين جي حڪومت ختم ٿي وئي. پر امن نہ آيو ــ بلڪہ نئون دور شروع ٿيو: تباهي، دهشت، ۽ انساني
الميء جو. عراق جا شهر تباه ٿي ويا،
بجلي، پاڻي ۽ صحت جا نظام ختم ٿي ويا. اسپتالون زخمين سان ڀرجي ويون، پر دوا نہ هئي. هر پاسي ڌماڪا، بارود ۽ خوف هو. آمريڪي فوجين پنهنجو قبضو قائم ڪيو، پر هر ڏينهن نوان حملا ٿيندا
رهيا. عراق جي ماڻهن لاءِ زندگي هڪ عذاب بڻجي وئي.
20 لک انساني جانيون:
انساني حقن
جي تنظيمن جي رپورٽن موجب، 2003 کان 2011 تائين عراق ۾ لڳ ڀڳ 20 لک ماڻهو مري ويا. انهن ۾ عورتون، ٻار ۽
بزرگ شامل هئا. ڪيترائي لاپتا ٿي ويا، ڪيترن جون لاشون ڪڏهن بہ نہ
مليون. هزارين ٻار يتيم ٿي ويا، لکين ماڻهو بي گهر ٿيا. عراق جو هر
شهر برباد ٿي ويو. هي سڀ ڪجهہ ان ڪوڙ جي نتيجي ۾ ٿيو، جيڪو ڊڪ چيني ۽ سندس
ساٿين دنيا کي ٻڌايو تہ عراق وٽ ”تباهيءَ جا هٿيار“
آهن.
ابو غريب ۽
ظلم جون تصويرون:
عراق جنگ دوران
آمريڪي فوجين جي طرفان قيدين تي ظلم جا جيڪي منظر سامهون آيا، اهي دنيا کي دهلائي ويا.
ابو غريب جيل ۾ قيدين کي ننگو ڪري تشدد ڪيو ويو، انهن سان انساني عزت جي تذليل ڪئي
وئي. اهي تصويرون جڏهن ميڊيا
۾ ظاهر ٿيون، تڏهن دنيا کي خبر پئي تہ
”دهشتگرديءَ جي خلاف جنگ“ جي آڙ ۾ ڪهڙو ظلم ٿي رهيو آهي. پر ڊڪ چيني
انهن عملن جو دفاع ڪيو ۽ چيو تہ ”اهي ضروري هئا.“
هالبرٽن ڪمپني
۽ مفادن جو جال:
ڊڪ چيني جي
اڳوڻي ڪمپني هالبرٽن کي عراق ۾ تيل، تعمير ۽ بحاليءَ جا اربين ڊالرن جا ٺيڪا مليا.
انهن ٺيڪن ۾ ڪرپشن، فراڊ ۽ بي ضابطيءَ جون رپورٽون آيون، پر ڪوبہ احتساب نہ
ٿيو. اهو واضع ٿيو تہ
جنگ
صرف سياسي نہ پر معاشي مفادن
لاءِ هئي. تيل جا ذخيرو ۽ ٺيڪا ــ اهو ئي اصل مقصد هو.
ميڊيا ۽ ڪوڙ
جي مھم:
آمريڪي ميڊيا
جي وڏي حصي، خاص طور تي Fox News ۽ CNN، حڪومت جي پروپيگنڊا کي وڌايو. عوام کي اهو يقين
ڏياريو ويو تہ صدام حسين خطرناڪ
آهي. اهڙيءَ ريت ڪوڙ کي ”سچ“
بڻايو
ويو.
بعد ۾ ڪيترن
ئي صحافين، جهڙوڪ رابرٽ فِسڪ ۽ جان پيلجر، ان حقيقت کي بي نقاب ڪيو تہ ڪيئن خبرون ٺاهيون ويون، ۽ ڪيئن عوام کي
غلط ڄاڻ ڏني وئي.
اسلامي دنيا
جي خاموشي:
عراق جي تباهي
دوران اسلامي ملڪن جي قيادت خاموش رهي. نہ
سعودي
عرب، نہ مصر، نہ
پاڪستان،
ڪنهن بہ مؤثر آواز اٿاريو. گڏيل قومن ۾ بہ مسلمان نمائندا بي وس نظر آيا. هي خاموشي انساني تاريخ جو وڏو افسوسناڪ باب آهي. جڏهن هڪ مسلمان
ملڪ رت ۾ نهائي رهيو هو، تڏهن ٻيا مسلمان ملڪ اقتصادي مفادن ۾ مشغول هئا.
ڊڪ چيني – جنگي
ڏوهاري؟
عراق جنگ کان
پوءِ ڪيترن ئي عالمي تنظيمون ۽ قانوني ماهرن چيو تہ
ڊڪ
چيني ۽ جارج بُش تي جنگي ڏوهاري طور مقدمو هلڻ گهرجي، ڇو تہ هنن ڪوڙن الزام تي هڪ ملڪ تباه ڪيو، پر آمريڪا جي طاقت سبب اهڙو ڪو بہ مقدمو نہ
ٿي
سگهيو. دنيا ۾ انصاف اڪثر طاقت جي تابع هوندو آهي. چيني کي ڪڏهن بہ افسوس محسوس نہ ٿيو. هن هڪ انٽرويو ۾ چيو: ”جيڪڏهن مون کي وري بہ فيصلو ڪرڻو پوي، تہ مان ساڳيو ڪندس.“
عراق کان پوءِ
جا اثر:
عراق جي تباهيءَ
سان نہ رڳو اهو ملڪ برباد ٿيو، پر سڄو علائقو غير
مستحڪم ٿي ويو. ان جنگ مان ئي بعد ۾ ”داعش“ جهڙيون تنظيمون پيدا ٿيون. مذهبي نفرت وڌي،
شيعا ۽ سني پاڻ ۾ وڙهڻ لڳا.
آمريڪا لاءِ
بہ اها جنگ نقصانڪار ثابت ٿي. هزارين فوجي مري
ويا، ملڪ جي معيشت ڪمزور ٿي، ۽ آمريڪا جي ساک گهٽجي وئي. دنيا هاڻي آمريڪا کي ”آزادي جو حامي“
نہ پر ”جنگ
جو ڪاروباري“ سمجهي ٿي.
انسانيت جو
الميو:
عراق جي مائرن
پنهنجا ٻار وڃايا، ٻارن پنهنجا والد وڃايا. شهر اجاڙ ٿي ويا. اسڪول بند، اسپتالن ۾
لاش، ۽ ماڻهن جي اکيون خوف سان ڀريل هيون. هي سڀ ڪجهه هڪ ڪوڙ سبب
ٿيو ــ هڪ اهڙو ڪوڙ جنهن کي دنيا جي سڀ کان وڏي طاقت سچ بڻائي پيش ڪيو.
تاريخ جو فيصلو:
تاريخ جڏهن
بي طرفيءَ سان لکبي، تہ ڊڪ چيني جو
نالو انهن ماڻهن ۾ شامل هوندو، جن انسانيت تي ظلم ڪيو. هو شايد پاڻ کي محب وطن
سمجهندو هجي، پر دنيا کيس هڪ اهڙو شخص سمجهي ٿي، جنهن طاقت جي نشي ۾ حق ۽ انصاف کي
لتاڙي ڇڏيو. عراق جنگ انسانيت لاءِ
سبق آهي. اهو سبق ٻڌائي ٿو تہ ڪوڙو الزام
۽ طاقتور قومن جو غرور هميشہ تباهيءَ ڏانهن
وٺي وڃي ٿو. ڊڪ چيني جي پاليسين نہ رڳو عراق کي تباه ڪيو، پر دنيا جي ضمير کي
بہ زخمي ڪيو. اڄ بہ جڏهن عراق جا ٻار ملبن ۾ کيڏن ٿا، جڏهن بي
گهر ماڻهو پنهنجي گهرن جي ياد ۾ روئن ٿا، ۽ جڏهن دنيا ۾ انصاف جا نعرا لڳن ٿا، تڏهن
اهو سوال اڀري ٿو: ڇا انهن سڀني لاءِ انصاف
ڪڏهن ممڪن ٿيندو؟ شايد نہ، پر تاريخ وساريندي نہ. تاريخ لکندي تہ
ڊڪ
چيني اهو شخص هو، جنهن ڪوڙن الزام تي لکين جانيون ختم ڪيون، ۽ دنيا کي ٻڌايو تہ طاقت جڏهن ضمير کان وڏو ٿي وڃي، تہ انسانيت مري وڃي ٿي.
