شاطر ماڻهو، ڊهي پوندا ـ حڪيم پريم چاندواڻي

 

دنيا جي تاريخ، انسان جي ڪهاڻين، قومن جي زوال، عروج، ۽ سوسائٽي جي شعوري بدلجڻ ۾ هڪ ڳالهہ بار بار ورجائجي ٿي، چالاڪيءَ جا محل هميشہ واريءَ تي ٺهندا آهن، پر عمل جي بنيادن تي ٺهيل گهر صدين تائين قائم رهندا آهن۔ پريم جو هي مصرعو رڳو شاعراڻي مشاهدن جو نتيجو نہ آهي، پر روزمرہ زندگيءَ جو عڪس آهي۔ هڪ اهڙو عڪس جنهن ۾ اسان سڀ ڪنهن نہ ڪنهن ڪردار ۾ موجود آهيون۔

شاطر ماڻهو، ڊهي پوندا،

عامل اڳتي نڪري ويندا۔

شاطر ماڻهو: عارضي جلال ۽ جلد ٽٽڻ واري فطرت:

شاطر ماڻهو، جيڪي هر ڪم ۾ چالاڪي، شارٽ ڪٽ ۽ ڪاغذي قابليت ڏيکارڻ ۾ اڳتي هجن ٿا، ڏسڻ ۾ هوشيار، پر حقيقت ۾ اندران خالي دهل جيان هوندا آهن۔ عمل ڪون صرف پيا وڄندا۔ انهن جي ڪاميابيءَ جو بنياد عمل تي نہ، پر تاثر تي هوندو آهي۔ ظاهر سازي، ماڻهن کي متاثر ڪرڻ، لفظن جو جادو، پر نتيجو ٻڙي۔

وقت جڏهن آزمائش بڻجي اچي ٿو، تڏهن سڀ نقاب لهي پوندا آهن ۽ شاطر ماڻهوءَ جي عمارت جي هيٺان ڪوبہ مضبوط بنياد نہ هوندو آهي۔

نتيجو؟!:

اهي ڊهي پون ٿا، گهڻو ڪري اوچتو، بنا اعلان ۽ بنا ڪنهن جي ياد رهڻ جي۔

عامل ماڻهو: خاموش، پر قدم بقدم اڳتي وڌندڙ، عامل يعني عمل ڪندڙ انسان جيڪو ڏيکاءَ کان نہ، ڪم کان سڃاتو وڃي۔ اها شخصيت آهستي هلندي آهي، پر پختگيءَ سان، گهٽ ڳالهائيندي آهي، پر وڌ ڪري ڏيکاريندي آهي، تاثر گهٽ پر اثر گهڻو ڇڏيندي آهي۔

هن جو بنياد عمل، ايمانداري، محنت ۽ استقامت آهي۔ اهي شيون جن کي وقت بہ ٽوڙي نٿو سگهي۔ عامل ماڻهو ڪڏهن ماڻهن جي نظر ۾ جلد وڏو نه ٿيندو، پر جڏهن وڏو ٿئي ٿو ته مؤثر، باوقار ۽ ڊگهي عرصي لاءِ۔ اهي ماڻهو سماج کي بدلائين ٿا، نسلن جي پاليسين ۽ سوچن کي رخ ڏين ٿا، ۽ سڀ کان وڌيڪ، پنهنجو پاڻ کي سچ تي ثابت ڪن ٿا۔

چالاڪيءَ جو زوال ڇو حتمي آهي؟

شاطر ماڻهو هميشہ ڇرڪائيندڙ نتيجا ڏيارڻ جي ڪوشش ۾ هوندا آهن، پر اها ڪوشش عارضي هوندي آهي۔ چالاڪي اعتماد نٿي وڌائي، اعتماد کانسواءِ ڪابہ قيادت ناهي، قيادت کانسواءِ ڪا بہ پائدار ڪاميابي ناهي۔ وقت جي حالتن اڃا تائين ڪنهن شاطر کي بچايو ناهي، پر وقت هر عامل کي ڪنهن نہ ڪنهن موڙ تي سربلندي ضرور ڏئي ٿو۔

عمل جي عظمت ۽ سماجي ترقي:

سماج ۾ جڏهن شاطر ماڻهو اڳيان ايندا آهن، تڏهن ترقيءَ جو رستو ڌُندلو ٿي وڃي ٿو، پر جڏهن عامل ماڻهو اڳتي نڪرندا آهن، تڏهن قومون مضبوط ٿينديون آهن۔ اسان جي هر اداري، هر خاندان، ۽ هر اجتماع لاءِ هي مصرعو هڪ ضابطو ۽ اصول آهي۔ جنهن وٽ عمل آهي، سو اڳتي وڌندو، جنهن وٽ رڳو چالاڪي آهي، سو ڪنهن موڙ تي زوال جو کاڄ بڻجي ويندو۔

اصل ڪاميابي جو فارمولو:

چالاڪي نہ، پر سچائي. تاثر نہ، پر ڪم. شارٽ ڪٽ نہ، پر محنت. فريب نہ، پر ايمانداري. وڏيون ڳالهائون نہ، پر ننڍا پائيدار قدم۔ اهي ئي عنصر انسان کي اڳتي وڌائين ٿا۔ تاريخ ۾ بہ، زندگيءَ ۾ بہ، ۽ رب جي نظر ۾ بہ۔

نتيجو:

شاعر جو هي مصرعو هڪ سادي مشاهدي کان گهڻو وڌيڪ آهي۔ هي هڪ سماجي فلسفو آهي، هڪ اخلاقي پيغام، ۽ زندگيءَ جو حقيقي اصول۔ شاطر ماڻهو ڊهي پوندا، ڇو تہ انهن جو طريقو چالاڪي آهي۔ عامل ماڻهو اڳتي نڪري ويندا، ڇو تہ انهن جو سفر سچائيءَ تي مبني آهي۔ وقت صرف انهن ماڻهن کي عزت ڏئي ٿو، جيڪي ڳالهين کان وڌيڪ عمل ڪن ٿا۔