پاڪستان جي آئيني تاريخ
۾ 18هين ترميم هڪ اهم سنگ ميل آهي، جنهن وفاق ۽ صوبن جي وچ ۾ اختيارن جي متوازن
ورڇ کي يقيني بڻايو. هي ترميم صوبن کي پنهنجي وسيلن ۽ پاليسين جي منصوبابندي لاءِ
وڌ کان وڌ اختيار ڏئي ٿي، جنهن سان ادارن جي ڪارڪردگي بهتر ٿئي ٿي، منصوبابندي تيزيءَ
سان عمل ۾ اچي ٿي، ۽ عوام تائين سهولتون وقت سر پهچن ٿيون.
پيپلز پارٽي جي چيئرمين
بلاول ڀٽو زرداري بار بار چيو تہ 18هين ترميم ۽ صوبائي اختيارن جو دفاع اڄ جي
سياسي ۽ معاشرتي صورتحال ۾ سڀ کان اهم ضرورت آهي. بلاول جو موقف آهي تہ صحت، تعليم ۽ عوامي ڀلائي جا وڏا منصوبا صرف
انهن اختيارن جي ذريعي ئي ممڪن آهن، ۽ جڏهن اختيار صوبن کان واپس ورتا وڃن ٿا تہ ان جا اثر لازمي طور تي محسوس ٿين ٿا. بلاول
وڌيڪ چيو آهي تہ 18هين ترميم صحت جي شعبي کي مضبوط ڪرڻ جو بهترين رستو آهي، ۽
پيپلز پارٽي پنهنجي حقن جو دفاع ڪندي رهندي.
18هين ترميم جو پس منظر پاڪستان جي تاريخ ۾
انتهائي اهم آهي. 1973ع جو آئين وفاقي ڍانچي جي بنياد تي تيار ڪيو ويو، جنهن ۾
شروعاتي طور تي صوبي کي محدود اختيار ڏنا ويا. وقت گذرڻ سان مرڪزي حڪومت جي مرڪزي
ڪنٽرول سبب صحت، تعليم ۽ ٻين بنيادي شعبن ۾ ترقي جي رفتار سست ٿي وئي، منصوبابندي
۾ دير ٿي، ۽ عوام تائين سهولتون پهچائڻ ۾ رڪاوٽون پيدا ٿيون. سياسي ۽ معاشرتي
ضرورتن کي نظر ۾ رکندي، مختلف پارٽين ۽ صوبائي حڪومتن جي ڪوششن کان پوءِ 18هين
ترميم 2010ع ۾ منظور ڪئي وئي، جيڪا صوبن کي مڪمل اختيارن سان ليس ڪرڻ لاءِ هڪ
مضبوط آئيني فريم ورڪ فراهم ڪري ٿي.
صوبائي اختيارن جي
اهميت سمجهڻ لاءِ صحت ۽ تعليم جي شعبن کي مثال طور ڏسي سگهجي ٿو. صحت جا منصوبا
جيڪڏهن مرڪزي اختيارن تي منحصر هجن تہ انهن ۾ تڪڙي پاليسي، شفاف منصوبابندي ۽ مقامي
ضرورتن جي مطابق ترميم مشڪل هوندي آهي. سنڌ ۾ اين آءِ سي وي ڊي، دل جي اسپتال جو
نيٽورڪ ۽ ٻين ضلعن ۾ صحت جا منصوبا واضح مثال آهن تہ صوبائي اختيارن سان ڪيئن منصوبا ڪامياب ٿي سگهن
ٿا. منصوبا جڏهن صوبائي اختيارن جي تحت هلن ٿا تہ ادارن جي ڪارڪردگي ۾ نمايان بهتري اچي ٿي،
شفافيت وڌي ٿي، ۽ عوام کي بهتر سهولتون مهيا ٿين ٿيون.
ذاتي تجزئي موجب، 18هين ترميم رڳو آئيني حقن تائين محدود ناهي. هي
ترميم صوبن کي پنهنجي علائقن جي مخصوص ضرورتن مطابق پاليسيون ٺاهڻ ۽ عمل ۾ آڻڻ جو
اختيار ڏئي ٿي، جيڪو مرڪزي ڪنٽرول کان آزاد هوندو آهي. جڏهن اختيار مرڪزي حڪومت وٽ
مرڪوز هوندو آهي تہ منصوبا گهڻو وقت وٺندا آهن، وسيلا صحيح طرح
استعمال نہ ٿي سگهندا آهن، ۽ عوام کي وقت سر سهولتون فراهم
ڪرڻ ۾ رڪاوٽون پيدا ٿين ٿيون. صوبائي اختيارن سان ادارا شفاف، فعال ۽ عوام دوست
بڻجن ٿا، منصبن جي معيار ۾ نمايان بهتري اچي ٿي، ۽ عوام جو اعتماد وڌي ٿو.
صوبائي اختيارن جي
مضبوط هجڻ سان سنڌ جهڙن صوبن ۾ صحت ۽ تعليم جا شعبا نمايان ترقي ڏسندا آهن. بلاول
ڀٽو زرداري جو چوڻ آهي تہ جڏهن اختيار صوبن وٽ هجن تہ منصوبا تيزيءَ سان عمل ۾ اچن ٿا ۽ معيار ۾
بهتري آندي وڃي ٿي، جيڪو عوام جي زندگيءَ ۾ سڌي ڀلائي جو سبب بڻجي ٿو. دل جي
اسپتال جو نيٽورڪ ۽ اين آءِ سي وي ڊي جون تازہ ترين سهولتون صوبائي اختيارن جي اثرائتي پاليسي
جا واضح ثبوت آهن.
صوبائي اختيارن جو هجڻ
تعليم جي شعبن لاءِ بہ انتهائي اهم آهي. جڏهن اختيار صوبن وٽ هجن تہ اهي پنهنجي علائقائي ضرورتن مطابق نصاب، استاد
جي تربيت، اسڪولن جي انتظام ۽ مقامي تعليمي منصوبابندي ڪري سگهن ٿا. مرڪزي ڪنٽرول
جي صورت ۾ اهي سڀ قدم هڪ جهڙا هجن ٿا، جيڪي مقامي ضرورتن سان مطابقت نٿا رکن. ذاتي تجزئي موجب، 18هين ترميم صوبن کي پنهنجي
عوام لاءِ وڌيڪ شفاف، فعال ۽ اثرائتي پاليسيون ٺاهڻ جو موقعو ڏئي ٿي، جيڪو ملڪ جي
مجموعي ترقي لاءِ ضروري آهي.
صوبائي اختيارن کي
گهٽائڻ جون ڪوششون نہ صرف عوام لاءِ نقصانڪار ٿي سگهن ٿيون، پر ادارن
جي ڪم ڪرڻ جي صلاحيت ۽ شفافيت تي بہ منفي اثر ڇڏين ٿيون. بلاول ڀٽو زرداري اهو بيان
ڪري چڪو آهي تہ 18هين ترميم صحت ۽ تعليم جي شعبن کي بهتر بڻائڻ ۾ اهم ڪردار ادا
ڪري ٿي. سنڌ ۾ ڪيل صحت جا منصوبا، دل جي اسپتال جو نيٽورڪ ۽ اين آءِ سي وي ڊي جون
تازہ ترين سهولتون ان ڳالهہ جا واضح مثال آهن تہ صوبائي اختيارن سان ڪيئن منصوبا ڪامياب ٿي سگهن
ٿا.
18هين ترميم جي ذريعي صوبن کي حاصل اختيار صرف
نظرياتي حق ناهي، پر اهي اختيار عملي سطح تي عوامي ڀلائي، منصوبابندي جي تيزي، ۽
ادارن جي شفافيت جو ضامن آهن. صحت ۽ تعليم جا شعبا عوام جي زندگي ۾ سڌو اثر رکن
ٿا، ۽ انهن شعبن ۾ بهتري عوام جي زندگيءَ جي معيار کي بهتر بڻائي ٿي. جڏهن اختيار
صوبن وٽ هجن تہ اهي پنهنجن وسيلن جو بهتر استعمال ڪري سگهندا آهن، ۽ منصوبا
تيزيءَ سان عمل ۾ اچي سگهن ٿا.
ذاتي تجزئي مان، اهو پڻ ڏسي سگهجي ٿو تہ 18هين ترميم ملڪ جي وفاقي ڍانچي کي مضبوط ڪندي
آهي، ڇو تہ اهو مرڪزي حڪومت ۽ صوبن جي وچ ۾ اختيارن جي
متوازن تقسيم کي يقيني بڻائي ٿو. متوازن اختيارن سان صوبا پنهنجي ضرورتن مطابق
پاليسيون ٺاهي سگهن ٿا ۽ مرڪزي سطح تي ڪم جو بوجھ گھٽجي ٿو. اهڙي تقسيم سان نہ صرف ادارا مضبوط ٿين ٿا، پر عوام کي وقت سر
سهولتون پهچن ٿيون ۽ منصوبا وڌيڪ شفاف ۽ مؤثر انداز ۾ عمل ۾ اچن ٿا.
18هين ترميم صوبن کي پنهنجن علائقن جي ضرورتن
مطابق منصوبابندي جو موقعو ڏئي ٿي، جيڪو مرڪزي ڪنٽرول سان ناممڪن هوندو آهي. صحت ۽
تعليم جا شعبا اهڙا شعبا آهن جن ۾ بروقت پاليسي ۽ منصوبابندي جو اثر سڌو عوام تي
پوي ٿو. بلاول ڀٽو زرداري جو موقف اهو آهي تہ صحت ۽ تعليم جي شعبن ۾ ترقي ۽ شفاف منصوبابندي
لاءِ صوبن کي مڪمل اختيار هجڻ لازمي آهي، ۽ سنڌ ۾ ڪيل منصوبا انهيءَ ڳالهہ جو ثبوت آهن.
صوبائي اختيارن جي
مضبوط هجڻ سان ادارا شفاف، فعال ۽ عوام دوست بڻجي وڃن ٿا. منصبن جي معيار ۾ بهتري
ايندي آهي، ۽ عوام تائين سهولتون بهتر طريقي سان پهچن ٿيون. بلاول ڀٽو زرداري جي
بيانن مان اهو ظاهر ٿئي ٿو تہ صحت ۽ تعليم ۾ بهتري، مقامي ترقي ۽ عوامي ڀلائي
جو دارومدار صوبائي اختيارن جي مضبوط هجڻ تي آهي.
صوبائي اختيارن جي
مضبوط هجڻ سان نہ صرف صحت ۽ تعليم جا شعبا بهتر ٿين ٿا، پر مقامي ترقي، ٽرانسپورٽ،
پاڻي ۽ بجلي جي سهولتن جي بهتري ۾ مدد ملي ٿي. جڏهن اختيار صوبن وٽ هجن تہ اهي پنهنجي وسيلن ۽ ٽيڪنالاجي کي وڌيڪ اثرائتي
طريقي سان استعمال ڪري سگهن ٿا، ۽ منصوبا مقامي ضرورتن مطابق ترتيب ڏئي سگهجن ٿا.
آخر ۾ اهو چوڻ ضروري
آهي تہ 18هين ترميم پاڪستان ۾ وفاقي ڍانچي جي مضبوط ۽
متوازن تقسيم جو لازمي حصو آهي. بلاول ڀٽو زرداري جو موقف واضح آهي تہ صحت، تعليم ۽ عوامي ڀلائي جا منصوبا صرف صوبائي
اختيارن سان ئي مؤثر انداز ۾ عمل ۾ اچي سگهن ٿا. سنڌ ۾ ڪيل صحت جا منصوبا ۽ دل جي
اسپتال جو نيٽورڪ اهڙي پاليسي جا واضح ثبوت آهن. منهنجو تجزيو اهو آهي تہ 18هين ترميم نہ صرف آئيني ضرورت آهي، پر عوامي ڀلائي،
منصوبابندي جي تيزي، شفافيت ۽ مستقبل جي ترقي لاءِ هڪ لازمي فريم ورڪ پڻ آهي.
