سنڌ جي سرزمين
تهذيب، تمدن، ۽ محبت جي علامت رهي آهي. پر وقت گذرڻ سان گڏوگڏ، سنڌ جي سماج ۾ عورتن
جو ڪردار ۽ انهن جي حيثيت ۾ وڏيون تبديليون آيون آهن. جديد دنيا ۾ جڏهن ترقيءَ، ٽيڪنالاجي
۽ معاشي سڌارن جي ڳالهہ ٿئي ٿي، تڏهن
عورتن جي بااختياري هڪ بنيادي ضرورت طور سامهون اچي ٿي. عورت، جيڪا خاندان ۽ سماج ٻنهي
جي مرڪز ۾ آهي، جيڪڏهن تعليم، صحت ۽ معاشي لحاظ کان مضبوط ٿئي، تہ پوري سماج ۾ خوشحالي، برابري ۽ ترقي ممڪن
ٿي سگهي ٿي.
سنڌ جي موجودہ حالتن ۾، عورتن جو بااختياري ۽ مهارتن جي
ترقي سڌي طرح غربت جي خاتمي سان ڳنڍيل آهي. جڏهن عورت ڪمائي ٿي، سکندي آهي ۽ فيصلا
ڪرڻ جي عمل ۾ شامل ٿئي ٿي، تڏهن نہ صرف سندس زندگي
بهتر ٿئي ٿي، پر سندس خاندان ۽ علائقو بہ
معاشي
۽ سماجي طور مضبوط ٿئي ٿو.
1.
عورتن جو بااختياري: مفهوم
۽ ضرورت
عورتن جو بااختياري
(Women Empowerment) جو مطلب آهي عورتن کي پنهنجي زندگيءَ بابت فيصلا ڪرڻ، تعليم
حاصل ڪرڻ، ڪم ڪرڻ ۽ سياسي، سماجي ۽ اقتصادي عمل ۾ حصو وٺڻ جو حق ڏيڻ.
عورتن جي بااختياري
جا اهم پهلو هي آهن:
·
تعليم تائين رسائي: ڇوڪرين
لاءِ تعليم جو حق يقيني بڻائڻ.
·
معاشي آزادي: عورتن لاءِ
روزگار جا موقعا ۽ مالي خودمختياري.
·
سماجي عزت ۽ تحفظ: صنفي
تشدد، روايتي پابندين ۽ برابري جي کوٽ کي ختم ڪرڻ.
·
سياسي نمائندگي: فيصلا
ساز ادارن ۾ عورتن جي شموليت.
سنڌ ۾ عورتن
کي ڪيترن ئي سطحن تي محروم رکيو ويو آهي، خاص طور تي ڳوٺاڻن علائقن ۾ جتي روايتن ۽
قبيلائي نظام جي سبب عورت جو ڪردار گهڻو محدود آهي. پر جديد سنڌ ۾ اها سوچ تيزيءَ سان
بدلجي رهي آهي، ڇو تہ هاڻي تعليم،
ميڊيا، ۽ ٽيڪنالاجي عورتن لاءِ نوان در کوليا آهن.
2.
سنڌ ۾ غربت ۽ عورتن جي
حالت:
سنڌ ۾ غربت
جو وڏو حصو ڳوٺاڻن علائقن ۾ آهي، جتي اڪثريت ماڻهو زراعت، هٿ جي ڪم يا غير رسمي روزگار
سان لاڳاپيل آهن. عورتون گهڻو ڪري گهرن ۾ يا کيتن تي ڪم ڪن ٿيون پر سندن ڪم کي معاشي
طور تسليم نٿو ڪيو وڃي.
ڪجهہ اهم حقيقتون:
·
سنڌ ۾ عورتن جي خواندگيءَ
جو تناسب مردن جي مقابلي ۾ گهٽ آهي.
·
صحت جي سهولتن تائين عورتن
جي رسائي محدود آهي.
·
گهڻيون عورتون بغير اجرت
جي مزدوري ڪنديون آهن.
·
گهريلو تشدد ۽ صنفي نابرابري
اڃا بہ وڏو مسئلو آهي.
غربت رڳو مالي
مسئلو ناهي، پر اها سماجي ۽ تعليمي محروميءَ سان ڳنڍيل آهي. جڏهن عورت کي تعليم ۽ مهارت
نہ ملندي آهي، تہ هوءَ غربت جي چڪر مان نہ نڪري سگهي ٿي.
3.
مهارتن جي ترقي: خودمختياريءَ
جو ذريعو:
مهارتن جي ترقي
(Skill Development) عورتن لاءِ بااختياريءَ جو سڀ کان اهم اوزار آهي. جديد دنيا
۾ معاشي ترقي جو دارومدار صرف تعليم تي نہ،
پر فني ۽ عملي مهارتن تي بہ آهي.
سنڌ ۾ عورتن
لاءِ هيٺيان شعبا تمام اهم ٿي سگهن ٿا:
·
سلائي، ڪڙهائي ۽ هٿ جي
هنر: خاص طور تي ٿرپارڪر، دادو ۽ لاڙ واري علائقن ۾.
·
آئي ٽي ۽ ڊجيٽل سکيا: نوجوان
ڇوڪرين لاءِ آن لائن ڪم ۽ فري لانسنگ جا موقعا.
·
زراعت ۽ فوڊ پروسيسنگ:
عورتن کي جديد زرعي طريقن سان واقف ڪرڻ.
ننڍو ڪاروبار
۽ عورتن جي صنعتون: جهڙوڪ دستڪاري، کير جون شيون، ۽ گھريلو ڪاروبار.
سنڌ حڪومت
۽ مختلف اين جي اوز طرفان ”بينظير عورتن
جو پروگرام“، ”سنڌ
رورل
سپورٽ آرگنائيزيشن (SRSO)“ ۽ ”واحدہ
ويمن
ڊولپمينٽ پروجيڪٽ“ جهڙا قدم عورتن
جي معاشي طاقت وڌائڻ لاءِ کنيا ويا آهن، پر انهن کي وڌيڪ مؤثر ۽ مربوط ڪرڻ جي ضرورت
آهي.
4.
ٽيڪنالاجي ۽ جديد سنڌ:
اڄ جي دنيا
۾ ٽيڪنالاجي عورتن جي ترقيءَ جو اهم هٿيار بڻجي چڪي آهي. آن لائن سکيا، ڊجيٽل مارڪيٽنگ،
۽ اي-ڪامرس ذريعي سنڌ جون عورتون پنهنجي شين کي عالمي منڊي ۾ وڪڻي سگهن ٿيون.
مثال طور: هڪ ٿرپارڪر جي عورت جيڪڏهن هٿ جي ڪڙهائيءَ جون شيون ٺاهي ٿي،
تہ هوءَ هاڻي انهن کي آن لائن اسٽور ذريعي وڪڻي
سگهي ٿي.
ڊجيٽل بينڪنگ
عورتن کي مالي خودمختياري ڏئي رهي آهي.
آن لائن تعليم
۽ ويبينارز ذريعي عورتون بغير گهر ڇڏڻ جي نيون مهارتون سکي رهيون آهن.
هي نئون ڊجيٽل
سنڌ عورتن کي ماضي جي پابندين مان آزاد ڪري رهيو آهي.
5.
غربت جي خاتمي لاءِ عورتن
جو ڪردار:
عورتن جو ڪردار
غربت ختم ڪرڻ ۾ بنيادي آهي. تحقيقن موجب جڏهن عورت ڪمائي ٿي تہ هوءَ پنهنجي آمدنيءَ جو وڏو حصو تعليم، خوراڪ
۽ صحت تي خرچ ڪري ٿي، جنهن سان ايندڙ نسلن جي زندگيءَ ۾ بہ سڌارو اچي ٿو.
سنڌ ۾ عورتن
جي معاشي حصيداري وڌائڻ سان:
·
گهرن ۾ آمدني وڌندي.
·
ٻارن جي تعليم بهتر ٿيندي.
·
صحت ۾ بهتري ايندي.
·
۽ سماج ۾ صنفي برابري وڌندي.
اهو هڪ سلسليوار
ترقيءَ جو چڪر آهي، جيڪو صرف عورتن جي بااختياريءَ سان ممڪن آهي.
6.
تعليم ۽ عورتن جو شعور:
تعليم هر ترقيءَ
جي ڪنجي آهي. سنڌ ۾ ڇوڪرين جي اسڪولن ۾ داخلا گهٽ هجڻ باوجود، هاڻي رجحان تبديل ٿي
رهيو آهي. پر اڃا بہ:
·
ڳوٺاڻن علائقن ۾ اسڪولن
تائين رسائي مشڪل آهي.
·
مردن جي ذهنيت ۽ روايتون
ڇوڪرين جي تعليم ۾ رڪاوٽ آهن.
·
اعليٰ تعليم ۾ عورتن جو
تناسب گهٽ آهي.
ان لاءِ حڪومت
کي عورتن لاءِ خاص اسڪالرشپ، ٽيڪنيڪل انسٽيٽيوٽس، ۽ ڊجيٽل ٽريننگ سينٽر قائم ڪرڻ گهرجن،
جيئن هوءَ جديد دنيا جي ضرورتن سان مطابقت رکي سگهي.
7.
حڪومت، سماجي ادارن ۽ نجي
شعبي جو ڪردار:
حڪومت: پاليسين
۾ عورتن جي معاشي ۽ فني ترقيءَ کي ترجيح ڏني وڃي.
اين جي اوز:
مقامي سطح تي تربيت ۽ شعور وڌائڻ جا پروگرام جاري رکن.
نجي شعبي: عورتن
کي انٽرنيشپ، مائڪرو فنانس ۽ ڪاروباري موقعا مهيا ڪري.
اهي ٽئي ڌريون
گڏجي ڪم ڪن تہ سنڌ جي عورت
معاشي طور خودمختيار ٿي سگهي ٿي.
8.
رڪاوٽون ۽ چئلينجز:
روايتي ۽ قبيلائي
نظام جي دٻاءَ.
صنفي تشدد
۽ تحفظ جو فقدان.
مالي وسيلا
۽ سهولتن جي کوٽ.
شهري ۽ ڳوٺاڻن
علائقن ۾ فرق.
انهن مسئلن
کي حل ڪرڻ لاءِ سماجي شعور ۽ قانوني تحفظ ٻنهي ضروري آهن.
9.
مستقبل جو رخ:
جديد سنڌ لاءِ
عورتن جي بااختياري رڳو ضرورت نہ، پر مستقبل
جي ضمانت آهي. جيڪڏهن عورتن کي تعليم، مهارت ۽ موقعا ملندا، تہ:
غربت ۾ نمايان
گهٽتائي ايندي.
نون ڪاروبارن
جا موقعا پيدا ٿيندا.
۽ سماج
۾ امن، ترقي ۽ برابري وڌندي.
سنڌ جي ترقي
عورتن جي ترقي سان ڳنڍيل آهي.
10.
نتيجو:
عورتن جو بااختياري،
غربت جو خاتمو ۽ مهارتن جي ترقي هڪ ٻئي سان ڳنڍيل موضوع آهن. سنڌ جي عورت جيڪڏهن تعليم
يافتہ، خودمختيار ۽ مهارت رکندڙ ٿيندي، تہ جديد سنڌ جو خواب حقيقت بڻجي ويندو.
اڄ جي ضرورت
آهي تہ اسان عورتن کي روايتي پابندين کان آزاد ڪري،
سندن صلاحيتن کي تسليم ڪريون، ۽ انهن لاءِ اهڙو ماحول پيدا ڪريون جتي هوءَ پنهنجي خواهشن
۽ قابليتن سان سماج جي خدمت ڪري سگهي.
سنڌ جي عورت،
سنڌ جي طاقت آهي — ۽ جڏهن اها طاقت بيدار ٿيندي، تڏهن ئي جديد ۽ خوشحال سنڌ وجود ۾
ايندي.
