دغا روح، ضمير
۽ ظرف جي نيچ پڻي جي علامت آهي۔ دغا دوستيءَ
جي
خاتمي جو سبب آهي۔ دغا غير انساني ۽ غير فطري بيهودو فعل آهي۔ دغاباز شخص پنهنجي سموري
ڪارپت ۽ اعتماد وڃائي ويهي ٿو، دغاباز شخص کي هر هنڌان لوڌيو ۽ ڌڪيو ويندو آهي دغاباز
کان هر ڪو نفرت ڪندو آهي ۽ کيس دوستيءَ
يا
قربت جي قابل ناهي سمجهندو۔ ان جي مقابلي ۾ سچي مخلص ۽ سٺي ڪردار جي انسان کي هرڪو
دل سان مان ڏيندو آهي ۽ دل ۾ جايون ڏيندو آهي۔
دوستيءَ ۾ جو، دغا ڪري ٿو،
سو ڪردار کي،
داغدار ڪري ٿو.
انسان جي سماجي
زندگيءَ جو سڀ کان خوبصورت ۽ مقدس رشتو دوستي آهي.
دوستي رت جي رشتن کان به وڌيڪ پاڪ ۽ پائدار مڃي ويندي آهي، ڇاڪاڻ ته اها ضرورتن يا
مصلحتن تي نه، پر رڳو دلين جي اٽوٽ آدرشن ۽ خيالن جي هم آهنگيءَ تي ٻڌل هوندي آهي.
دوستي، زندگيءَ جي سخت سفر ۾ هڪ ڇانؤ، هڪ آٿت ۽ ايمان جو نالو آهي.
شاعر پريم پنهنجي
رڳو ٻن سٽن ۾ انساني اخلاق جي تمام گهري حقيقت کي نروار ڪري ڇڏيو آهي. هو چوي ٿو ته
جيڪو ماڻهو دوستيءَ جهڙي نازڪ ۽ امانت واري رشتي ۾ دغا يا بي وفائي ڪري ٿو، اهو حقيقت
۾ ٻئي ماڻهوءَ کي نه، پر پنهنجي ئي وجود ۽ ڪردار کي تباه ڪري ٿو. هيءَ سٽ سادي هوندي
به، اخلاقيات جي ميدان ۾ هڪ وڏو ۽ بنيادي پٿر آهي.
دوستي: جنهن
جو بنياد اعتماد تي هوندو آهي.
دوستي هڪ اهڙو
آئينو آهي، جنهن ۾ هڪ دوست ٻئي جو پاڇو ڏسندو آهي. اها هڪ اهڙي اڏاوت آهي، جنهن جو
بنياد سون، دولت يا شهرت تي نه، پر رڳو اعتماد ۽ خلوص تي پوندو آهي. جڏهن اسين ڪنهن
کي دل جا راز ڏيندا آهيون، ڪنهن سان پنهنجا خواب ونڊيندا آهيون، تڏهن اسين دراصل ان
جي هٿ ۾ پنهنجي روح جو تمام اهم ۽ ڪمزور حصو ڏئي ڇڏيندا آهيون. اهو ئي سبب آهي جو دوستيءَ
کي رڳو رشتو نه، پر هڪ عهد جي حيثيت ڏني ويندي آهي.
پر جڏهن اهو
عهد ٽٽندو آهي، جڏهن سچائيءَ جو هيءُ مندر
دغا جي هٿان مسمار ٿيندو آهي، تڏهن پهرين نظر ۾ اسان کي ائين محسوس ٿيندو ته نقصان
ان ماڻهوءَ جو ٿيو آهي، جنهن کي دغا ملي. سندس دل ٽٽي، ايمان زخمي ٿيو ۽ ماڻهن تي اعتماد
ختم ٿيو. پر شاعر جي حڪمت ڀري نظر ٻڌائي ٿي ته اصل ۽ ناقابل تلافي نقصان ته دغا ڏيندڙ
جو ٿئي ٿو.
ڪردار تي داغ:
هڪ ابدي نشان.
دغا ڏيندڙ جو
ڪردار داغدار ڇو ٿئي ٿو؟ ان جو جواب انساني نفسيات ۽ اخلاقي بنيادن ۾ لڪل آهي.
اعتماد جو قتل:
جيڪو ماڻهو سڀ کان وڌيڪ نازڪ رشتي ۾ به بي ايماني ڪري ٿو، اهو ثابت ڪري ٿو ته سندس
زندگيءَ ۾ اصولن ۽ ايمانداريءَ جي ڪا به اهميت ناهي. دغا ڪرڻ وقت، هو رڳو هڪ دوست کي
نٿو وڃائي، پر هو پنهنجي اندر ۾ موجود سچائيء جي آخري اصول کي به قتل ڪري ڇڏي ٿو. ٻاهرين
دنيا کي اها خبر دير سان پوندي، پر خود دغا ڏيندڙ کي اها پڪ ٿي ويندي ته هو اعتماد
جي لائق ناهي. اها اندروني خبر ئي ڪردار تي پهريون داغ بڻجي ٿي.
تنها زوال:
دوستيءَ ۾ دغا ڏيڻ کانپوءِ، ماڻهو چاهي ڪيترو به ڪامياب ٿي وڃي، پر سندس روح ۾ هڪ خلا
۽ ويراني پيدا ٿي ويندي آهي. اها دغا کيس هميشه هڪ ڊپ ۾ رکندي آهي ته ڪو سندس سچ معلوم
نه ڪري وٺي. هيءُ ڊپ، هيءَ شرم ۽ هيءَ پشيماني، ڪردار جي اونداهي بڻجي ويندي آهي. هڪ
سٺو ڪردار هميشه پرسڪون ساهه کڻندو آهي، پر هڪ داغدار ڪردار
هميشه پنهنجي ئي غلطيءَ جي وزن هيٺان دٻيل رهندو آهي. اها حالت دنيا جي سموري دولت
سان به ختم نٿي ٿي سگهي.
قدرن جي بي
عزتي: دوستي، وفاداري، سچائي ۽ خلوص اهي بنيادي قدر آهن، جن تي هڪ سٺي معاشري جي جوڙجڪ
ٿيندي آهي. دغا ڏيندڙ اهڙن بلند قدرن جي بي عزتي ڪري ٿو. هو ثابت ڪري ٿو ته سندس لاءِ
رشتن جي معنيٰ صرف ذاتي مفاد جي حاصلات آهي. ۽ اهو ماڻهو جيڪو انساني قدرن کي مفاد
لاءِ قربان ڪري ڇڏي، ان جي شخصيت جي قيمت خود پنهنجي ئي نظر ۾ ڪري پوندي يا ختم ٿي
ويندي آهي. اهو ئي ڪردار جو زوال آهي.
نتيجو: پاڻ
کي بچائڻ جي ضرورت.
پريم شاعر جو
مٿيون شعر صرف هڪ نصيحت نه، پر هڪ وارننگ آهي. اها ٻڌائي ٿي ته جڏهن اسين ڪنهن دوست
سان دغا ڪندا آهيون، تڏهن اسين ٻئي جو نه، پر پنهنجي ئي مستقبل کي خطري ۾ وجهندا آهيون.
اسين پنهنجي ئي ڪردار جي عمارت ۾ اهڙي ڏار وجهندا آهيون، جيڪا وقت گذرڻ سان گڏ وڏي
ٿيندي ويندي آهي ۽ اسان جي سڄي سڃاڻپ ۽ ڪردار کي لوڙهي يا تباھ ڪري ڇڏيندي آهي.
دوستيء جي رشتي
کي قائم رکڻ، پنهنجي ذات جي عزت ڪرڻ جي برابر آهي. اسان کي ياد رکڻ گهرجي ته زندگيءَ
۾ مال ۽ مقام ته ايندا ۽ ويندا رهندا آهن، پر سچائي ۽ وفاداريءَ تي ٻڌل ڪردار ئي هميشه
انسان کي عزت ۽ احترام بخشيندو آهي. جيئن هڪ اڇي ڪپڙي تي ننڍڙو داغ به صاف نظر ايندو
آهي، تيئن اخلاق جي دنيا ۾ دوستيءَ جي دغا جو داغ ڪڏهن به ختم نٿو ٿئي. ان ڪري، دغا
جي غلط راه تي هلڻ بدران، اسان کي وفاداريءَ جي صاف ۽ اجري رستي کي اختيار ڪرڻ گهرجي،
ڇاڪاڻ ته ائين ڪرڻ سان اسين نه صرف دوستن کي، پر سڀ کان وڌيڪ پنهنجي ئي ڪردار کي داغدار
ٿيڻ کان بچائي سگهون ٿا.
دوستي معنيٰ، ٻه قوتون،
دغا سان وڌن
ٿيون نفرتون۔
