فلسطين جي زمين،
جنهن کي انسانيت جا سڀ کان پراڻا داستان ورثي طور
مليا آهن، اڄ اهڙي تاريخي الميي جو مرڪز بڻيل آهي جنهن جا اثر رڳو مقامي يا علائقائي
نه پر عالمي ضمير تائين پکڙيل آهن. هي سرزمين، جيڪا هزارين سالن کان ثقافتن، تهذيبن،
مذاهب ۽ تمدنن جو گهوارو رهي آهي، اڄ صدين جي ظلم، ڏاڍ، جبر ۽ سامراجي پاليسين جو اهڙو
بار کڻي رهي آهي، جيڪو نه صرف فلسطيني قوم جي وجود کي خطري ۾ وجهي ٿو پر سڄي عالمي
اخلاق، انصاف، انسانيت ۽ بين الاقوامي قانون جي بنيادن کي به چيلينج ڪري ٿو. جڏهن چيو
وڃي ٿو ته ”فلسطيني قبرستان اولهه
جي اخلاق جو سڀ کان وڏو امتحان آهي“ ته هي جملي
۾ اتساهه، غصو، پڪار، اذيت ۽ تاريخ جو درد گڏيل صورت ۾ موجود آهي. هي رڳو هڪ سياسي
بيان نه پر هڪ اخلاقي اقرارنامو آهي، جيڪو ٻڌائي ٿو ته دنيا جو طاقتور ترين حصو—اولهه—اڄ
به پنهنجي سياسي مفادن کي انساني قدرن کان وڌيڪ وڏي اهميت ڏئي ٿو.
اولهه جو اخلاقي
وجود ڇا آهي؟
اولهه پاڻ کي
آزادي، جمهوريت، انساني حقن، قانون جي حڪمراني، انصاف ۽ فرد جي احترام جو علمبردار
سمجهندو آهي. هن روايت ۾ سقراط کان وٺي جان لاڪ تائين، فرانسيسي انقلاب کان وٺي آمريڪي
آزادي تائين، جديد آئينن کان وٺي انساني حقن جي عالمي اعلان تائين—اولهه پاڻ کي دنيا
جو اخلاقي مرڪز طور پيش ڪندو آيو آهي. پر سوال اهو آهي ته جڏهن ساڳيو اولهه فلسطين
جي زمين تي قتل ٿيندڙ معصوم ٻارن، ختم ٿيندڙ نسلن، مسمار ٿيندڙ گهرن، ۽ ميساريل حقن
ڏانهن خاموش رهي ٿو ته پوءِ انهن دعوائن ۽ اصولن جي حيثيت ڇا رهجي وڃي ٿي؟
هن سوال جو
جواب ڪنهن فلسفي يا سياستدان جي نه پر اُهي قبرون ڏين ٿيون جيڪي فلسطيني ڌرتي تي روز
وڌنديون پيون وڃن. انهن قبرن ۾ رڳو لاش نه پر اولهه جي اخلاقيات جا دعوائون دفن ٿين
ٿيون. جڏهن مغربي ملڪ ڪنهن کي جارحيت ٻڌائڻ لاءِ سيڪيورٽي ڪائونسل ۾ ڊاٽا پيش ڪن ٿا،
پر فلسطيني رت کي ڏسي نه سگهن، ته پوءِ عالمي ضمير جي ڪهڙي جڳهه بچي وڃي ٿي؟
فلسطيني تشدد
۽ اولهه جي منافقت:
فلسطين ۾ ٿيندڙ
هر جبر جي پيٺيان هڪ فارمل، رسمي ۽ طاقتور بحث موجود آهي—دفاع، سلامتي، دهشتگردي، حقِ
مزاحمت، ۽ بين الاقوامي قانون. پر حقيقت اها آهي ته اولهه هتان هڪ منصف نه پر ڌر بڻجي
بيٺو آهي. هن جي پاليسين ۾ انصاف ڪونه بلڪه هڪ طرفو مفاد موجود آهي. اهي ملڪ جيڪي اوڪرين
لاءِ انساني حقن جي اهميت اجاگر ڪن ٿا، اهي ساڳيا ملڪ فلسطيني ٻارن جي جنازن لاءِ خاموش
ڇو ٿي وڃن ٿا؟
هي منافقت نئين
ناهي؛ اهو هڪ ڊگهو تاريخي سلسلو آهي—ريفو جي دور کان وٺي ڪولونيڪل ازم تائين، جديد
سامراج کان وٺي موسادي حڪمت عملين تائين—اولهه پنهنجي مفادن کي انساني اخلاق کان مٿي
رکيو آهي. جيڪڏهن اولهه جي اخلاق جو ڪو ڪاغذي اقرارنامو آهي ته اهو فلسطيني زمين تي
روز ٽٽو وڃي ٿو، ڇڄي ٿو، ۽ بي نقاب ٿي وڃي ٿو.
فلسطيني قبرستانن
جو فلسفو:
فلسطين جي قبرستانن
۾ رڳو لاش نه پر تاريخ دفن ٿيل آهي. اتي دفن ٿيل هڪ شهيد، هزارين سوال پيدا ڪري ٿو.
انهن قبرن جي خاموشي ۾ هڪ اهڙي تحريڪ سمايل آهي جيڪا هر دور ۾ انسانيت کي شرمنده ڪندي
رهي آهي. فلسطيني قبرستان رڳو ظالمن جي نشاني نه بلڪه عالمي ضمير جو امتحان آهن؛ اهي
قبر ماڻهوءَ کي مجبور ڪن ٿيون ته هو پنهنجي اندر جي انسانيت سان سوال ڪري: ڇا انسانيت
جو قدر هر ملڪ ۾ هڪجهڙو آهي؟ ڇا رت جو رنگ سرحدن يا مذهبن مطابق بدلجي ويندو آهي؟ ڇا
هڪ ٻار اولهه ۾ مرڻ سان عالمي صحافت جا سوال پيدا ٿين ٿا، پر فلسطين ۾ مرڻ سان خاموشي
غالب اچي ٿي؟
تاريخ انهيءَ
منافقت کي ڪيئن ڏسي ٿي؟
1982 جو صبره ۽ شتيلا
ڪતلي عام، 2008 جو جنگي حملا، 2014 جو غزه محاصرو،
2021 جو جارحيت، ۽ 2023–24 جا بلغاريا جي تاريخ جي سياه ترين بابن مان هڪ—اهي سڀ فلسطيني
قبرستانن ۾ تبديل ٿي چڪا آهن. هر واقعي ۾ اولهه جي خاموشي جا مثال موجود آهن. ڪڏهن
لفظي مذمت، ڪڏهن نامڪمل قرارداد، ۽ ڪڏهن انساني امداد جا چند ٽرڪ؛ پر ساڳئي وقت هٿيارن
جي فراهمي، مالي مدد، ۽ سفارتي تحفظ اولهه جي منافقت جو واضح ثبوت آهي.
اولهه جنهن
کي پنهنجي سيني تي انساني حقن جا تمغا لڳائڻ جو وڏو شوق آهي، اهو جڏهن فلسطيني جنازن
ڏانهن اک کڻي پڻ نه ٿو ڏسي، تڏهن هن جو اخلاقي وجود دنيا جي آڏو ننگو ٿي وڃي ٿو. تاريخ
ٻڌائي ٿي ته طاقت جو استعمال هميشه انصاف جو دشمن رهيو آهي، پر هتي منهنجو موقف واضح
آهي: اولهه جو اخلاقي امتحان سڀ کان وڌيڪ فلسطين جي زمين تي ٿيندو آيو آهي—۽ هو بار
بار ناڪام ٿيو آهي.
فلسطيني عوام
– انسانيت جو سڀ کان وڏو سبق:
جڏهن هڪ قوم
نسل در نسل ظلم برداشت ڪري، پر پوءِ به پنهنجي زمين، پنهنجي سڃاڻپ، پنهنجي حق ۽ پنهنجي
آزادي کان هٿ نه کڻي، تڏهن اها قوم اخلاقي جيت حاصل ڪري ٿي—چاهي سياسي طور هن جا هار
موسمي طور نظر اچن. فلسطينين وٽ ڪجهه اهڙو حوصلو آهي جيڪو دنيا جي تاريخ ۾ گهٽ قومن
وٽ ملي ٿو. جڏهن سندن گهر ڪيرائي ڇڏيا وڃن ٿا، هو ٻيهر اڏين ٿا؛ جڏهن سندن ٻار شهيد
ٿين ٿا، هو انهن کي اکين ۾ لڙڪن سان گڏ پر عزم سلام ڏين ٿا؛ جڏهن سندن محاصرو ڪيو وڃي
ٿو، هو روٽي جو ذرو ورهائي جيئرا رهن ٿا. هي قوم هڪ باوقار جدوجهد جي علامت آهي.
اولهه لاءِ
سڀ کان وڏو سوال: ڇا هو ڪڏهن اخلاقي امتحان پاس ڪندو؟
اولهه وٽ سڀ
ڪجهه آهي—طاقت، ميڊيا، سفارتڪاري، عالمي ادارا—پر جيڪو ڪونه ٿو هجي اهو انساني همدردي
آهي، جيڪا فلسطين جي حوالي سان بار بار نظر نٿي اچي.
هي سوال اولهه
لاءِ رڳو سياسي نه پر اخلاقي ۽ تمدني آهي:
جيستائين فلسطيني
قبرستان وڌندا رهندا، تيستائين اولهه جي اخلاقيت سندس پنهنجي هٿن سان لکي ويل نعري
جي قبر ۾ دفن ٿيندي رهندي.
فلسطيني قبرستانن
جو عالمي فڪري اثر:
هي قبرستان
رڳو مقامي نه پر عالمي فڪري تحريڪ جو سبب بڻيا آهن. اڄ دنيا جا ليکڪ، دانشور، شاعر،
تجزيه نگار ۽ انساني حقن جا ڪارڪن هڪ آواز ۾ چون ٿا ته اولهه جي اخلاقي دعوائن جي سڀ
کان وڏي ڪسوٽي فلسطين آهي. ڪيترن جي نظر ۾ جيڪڏهن عالمي انساني ضمير وٽ ڪو آخري امتحان
رهجي ويو آهي ته اهو فلسطين آهي—ڇاڪاڻتہ هتي طاقت
۽ انصاف سڌي ٽڪر ۾ آهن، ۽ انسانيت ٻنهي جي وچ ۾ مسلسل چيرجي رهي آهي.
اولهه جي اخلاقي
تباهي جا پنج بنيادي منظرناما منافقت جو بازار:
آزادي ۽ جمهوريت
جا نعرا هتان ختم ٿي وڃن ٿا. اولهه هڪ طرف انساني حقن جي ڳالهه ڪري ٿو، ٻئي طرف هڪ
مڪمل قوم جي حقِ خوداراديت کان انڪار ڪندڙ قوتن جي سرپرستي ڪري ٿو. ملٽي ميڊيا جو خاموش
جرم:
مغربي ميڊيا
فلسطيني جنازن کي نظر انداز ڪري ٿو، پر ٻين ملڪن ۾ ٿيندڙ گهٽ سطح جي واقعن کي عالمي
الميو بڻائي ٿو. اسلحتي سرپرستي:
جيڪي هٿيار
فلسطيني شهرن کي مسمار ڪرڻ لاءِ استعمال ٿين ٿا، انهن جي فراهمي ۾ مغربي ملڪن جو اهم
ڪردار آهي. بين الاقوامي ادارن جو فالج:
طاقت جي ورڇ
اهڙي آهي جو اقوامِ متحده جهڙا ادارا به فلسطين لاءِ انصاف فراهم ڪرڻ ۾ بي وس نظر اچن
ٿا.انساني حقن جي ڪوڙين تنظيمن جو رويو:
ڪيترائي اهڙا
ادارا جيڪي ٻين ملڪن ۾ معمولي زيادتين لاءِ آواز اٿارين ٿا، فلسطيني ڪيس ۾ غيرمعمولي
حد تائين خاموش نظر اچن ٿا.
فلسطيني قبرستان
– مستقبل جي انسانيت جو آئينو:
اها ڳالهه واضح
آهي ته مستقبل جو مؤرخ جڏهن اڄ جي دنيا کي پڙهندو، هو لکندو ته فلسطيني ٻارن جا رت
۾ ٻڏل جسم اولهه جي اخلاقي روايتن تي سڀ کان وڏو سوال هئا. هو لکندو ته دنيا وٽ سڀ
ڪجهه هو پر انساني وقار جو احترام نه هو. هو لکندو ته هي زمين، جيڪا سڀني ابراهيمي
مذاهبن لاءِ مقدس هئي، اتي ئي انسانيت جو سڀ کان وڏو قتل ٿيو. فلسطيني قبرستان ڇو اولهه
جي اخلاق جو سڀ کان وڏو امتحان آهن؟
ڇوتہ هتي طاقت ۽ انصاف جي
کليل جنگ هلندڙ آهي.
ڇوتہ هتي انساني حقن جا دعوائون
۽ حقيقي عمل آمهون سامهون آهن.
ڇوتہ اولهه جا سياسي مفاد
انساني زندگين کان وڌيڪ اهم بڻجي ويا آهن.
ڇوتہ فلسطيني معصوم زندگيون
اولهه لاءِ اخلاقي مقداريت جي حقيقت کي ظاهر ڪن ٿيون.
ڇوتہ عالمي ضمير لاءِ هي
آخري سوال آهي:
انساني وقار
سڀني لاءِ برابر آهي يا رڳو چونڊيل ماڻهن لاءِ؟
فلسطيني قبرستان
هڪ پڪار آهن—خاموش پر انتهائي بلند. اهي قبرون ٻڌائي رهيون آهن ته انصاف کي دير ٿي
سگهي ٿي پر ختم نٿو ڪري سگهجي. اهي دنيا کي ياد ڏياري رهيون آهن ته ظلم جي پاڇي کي
دائمي طاقت حاصل ناهي. ۽ سڀ کان اهم ڳالهه: اهي قبرون اولهه جي اخلاقي وجود لاءِ ڪڏهن
نه ختم ٿيندڙ امتحان آهن، جنهن ۾ هو بار بار ناڪام ٿئي ٿو.
