رياض ۾ شروع ٿيل ڳالهيون پاڪ ۽ افغان لاءِ امن ۽ تعاون جي نئين راه ـ غلام مصطفيٰ جمالي

ملڪي سطح تي سياسي، سماجي ۽ معاشي حالتون انتهائي پيچيدہ ۽ نازڪ دور مان گذري رهيون آهن. پاڪستان اندروني طور تي سياسي عدم استحڪام، معاشي بحران، ۽ سرحدي تحفظ جا اهم مسئلا منهن ڏئي رهيو آهي. سياسي سطح تي پارليامينٽ ۽ حڪومت جي وچ ۾ اختلافات وڌي چڪا آهن، جنهن سبب پاليسي سازي، قانونسازي، ۽ معاشي اصلاحات جي عمل ۾ رڪاوٽون پيدا ٿيون آهن. گذريل مهينن ۾ بنيادي ضرورتن جهڙوڪ روزگار، تعليم، صحت ۽ شهري سروسز ۾ بهتري لاءِ ڪوششون محدود رهيون آهن، جنهن سبب عوام جي زندگي تي منفي اثر پيو آهي. ملڪ جي معاشي صورتحال پڻ انتهائي ڳڻتي جوڳي آهي، جنهن ۾ مهانگائي وڌي وئي آهي، ڪرنسي جي قدر گهٽجي وئي آهي، ۽ عوام جي بنيادي ضرورتن کي پورو ڪرڻ ۾ مشڪلاتون وڌي ويون آهن.

سياسي عدم استحڪام جي اثرن سبب حڪومت جو ڌيان گهڻو ڪري صرف سياسي جهيڙن تي رهي ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ قومي پاليسين جو تسلسل متاثر ٿئي ٿو. ترقياتي منصوبن جي رفتار سست ٿي وئي آهي، ۽ عوامي اعتماد ۾ گهٽتائي پڻ محسوس ڪئي پئي وڃي. هن صورتحال ۾، عوام جي بنيادي ضرورتن جي فراهمي ۾ دير، تعليم ۽ صحت جي شعبن ۾ غير تسلسل، ۽ معيشت جي بي ترتيبي وڌندڙ خدشن کي جنم ڏئي ٿي.

انهيءَ سياسي ۽ معاشي بيچيني جي وچ ۾ ملڪ کي ٻاهرين خطري جي پڻ سامهون هجڻ گهرجي. افغانستان ۽ پاڪستان جي وچ ۾ سرحدي تعلقات هميشہ حساس رهيا آهن، ۽ موجودہ وقت ۾ علائقائي صورتحال وڌيڪ پيچيدہ ٿي چڪي آهي. افغانستان ۾ سياسي ۽ سيڪيورٽي صورتحال غير مستحڪم آهي، جنهن جا اثر سڌو پاڪستان تي پيا آهن. طالبان جي حڪومت ۽ مقامي قوتن جي وچ ۾ اختلاف، ملڪ ۾ دهشتگردي جي وڌندڙ واقعن، ۽ انساني نقل مڪاني جي وڌندڙ مسئلن سبب پاڪستان لاءِ سرحدي تحفظ انتهائي اهميت اختيار ڪري چڪو آهي.

افغانستان ۾ امن قائم ڪرڻ جي ڪوششون ۽ علائقائي طاقت جو توازن انتهائي اهميت رکي ٿو. جڏهن ملڪ ۾ سياسي اختلاف ۽ مختلف گروپن جي سرگرميون جاري آهن، تہ ان جو اثر سڌو سرحد پار پاڪستان تي پوي ٿو، جتي دهشتگردي، اسمگلنگ، ۽ انساني لڏپلاڻ جا مسئلا وڌن ٿا. سرحدي تحفظ جي کوٽ عوام جي روزمرہ زندگي تي اثرانداز ٿئي ٿي، جنهن سبب روزگار، تعليم، ۽ سماجي استحڪام متاثر ٿيندو آهي.

اهو ئي پس منظر آهي جنهن ۾ سعودي عرب جي شهر رياض ۾ پاڪستان ۽ افغانستان جي وچ ۾ ڳالهين جو عمل شروع ٿيو، جيڪو ٻنهي ملڪن لاءِ امن، تعاون، ۽ علائقائي استحڪام لاءِ هڪ نئون قدم آهي. رياض ۾ افغانستان جي وفد ۾ انس حقاني، نجيب الله، ۽ عبدالقهار بلخي شامل آهن، جيڪي سياسي ۽ سيڪيورٽي معاملن تي انتهائي تجربو رکندا آهن. پاڪستان طرفان پڻ وفد موجود آهي، جيڪو سرحدي تحفظ، دهشتگردي خلاف تعاون، ۽ ٻيا اهم معاملن تي بحث ڪرڻ لاءِ تيار آهي.

گذريل ڏهاڪن کان افغانستان ۽ پاڪستان جا تعلقات اڻ برابري، بداعتمادي، ۽ وقت بوقت سرحدي تڪرارن سبب پيچيدہ رهيا آهن. افغانستان ۾ سياسي استحڪام جي کوٽ ۽ ملڪ ۾ مختلف گروپن جي سرگرمين سبب پاڪستان کي دهشتگردي، غير قانوني واپار، ۽ انساني  مسئلا پيش اچي رهيا آهن. ان سلسلي ۾ رياض ۾ شروع ٿيل ڳالهين جو مقصد آهي تہ ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ اعتماد بحال ڪيو وڃي ۽ عملي پاليسين ذريعي عوام لاءِ محفوظ ماحول مهيا ڪيو وڃي.

رياض ۾ ٿيل ڳالهين ۾ صرف سرحدي مسئلن تي نہ پر سماجي، اقتصادي، ۽ تعليمي تعاون جي پڻ ڳالهيون ٿيڻيون آهن. جڏهن تہ سرحدن تي دهشتگردي، انساني لڏپلاڻ، ۽ اسمگلنگ جا مسئلا اهم آهن، پر انهن سان گڏ واپار، تعليم، ۽ صحت جي شعبن ۾ تعاون پڻ ٻنهي ملڪن جي عوام لاءِ فائدي مند آهي. انس حقاني، نجيب الله، ۽ عبدالقهار بلخي جي موجودگي اها ڳالهه ظاهر ڪري ٿي تہ افغانستان جي حڪومت پڻ ڳالهين کي سنجيدگي سان وٺي رهي آهي، ۽ انهن جي تجربي ۽ علم سان ٻنهي ملڪن لاءِ تعميري نتيجا حاصل ڪرڻ جا امڪان وڌي وڃن ٿا.

ملڪي سطح تي موجودہ سياسي بيچيني، معاشي بحران، ۽ سرحدي خدشن کي نظر ۾ رکندي، رياض ۾ هي ڳالهين جو عمل هڪ مثبت پيغام آهي. جڏهن پاڪستان ۽ افغانستان ڊائلاگ ذريعي مسئلا حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن، تہ اهو صرف ٻنهي ملڪن تائين محدود نہ رهندو، پر سڄي خطي ۾ سلامتي ۽ استحڪام لاءِ مددگار ثابت ٿيندو. سرحدي تعاون ۽ دهشتگردي خلاف مشترڪ ڪوششون علائقائي امن ۽ ترقي لاءِ لازمي آهن.

گذريل سالن ۾ پاڪستان اندروني طور تي دهشتگردي ۽ شدت پسند سرگرمين سان سخت مقابلو ڪيو آهي. پوليس، فوج، ۽ سيڪيورٽي ادارن پاران ڪيترائي آپريشن ڪيا ويا آهن، جنهن ۾ لڪي مروت، قبائلي علائقن، ۽ ٻين حساس سرحدي علائقن ۾ دهشتگردن جي نيٽ ورڪن کي ختم ڪيو ويو. پر دهشتگردي جو سلسلو انتهائي پيچيدہ آهي، ۽ صرف فوجي يا پوليس آپريشن سان ختم نٿو ڪري سگهجي. ان لاءِ ضرورت آهي تہ عوامي شعور، تعليم، ۽ سماجي اتحاد سان گڏ عملي پاليسيون ٺاهيون وڃن، جيئن امن قائم رهي ۽ عوام کي تحفظ ملي.

رياض ۾ ڳالهين جو هڪ اهم مقصد سرحدي مسئلن جو حل، دهشتگردي خلاف تعاون، ۽ انساني لڏپلاڻ جي منظم انتظام آهي. جڏهن پاڪستان ۽ افغانستان گڏجي سرحدي تحفظ تي ڪم ڪندا، تہ دهشتگردي جي سرگرمين کي محدود ڪري سگهجي ٿو. سرحدن تي مضبوط نگراني، گڏيل چيڪ پوسٽون، ۽ معلومات جي شيئرنگ سان نہ صرف سيڪيورٽي بهتر ٿيندي، پر عوام ۾ اعتماد پڻ وڌندو.

سماجي ۽ اقتصادي تعاون پڻ انهن ڳالهين جو اهم حصو آهي. جڏهن ٻئي ملڪ واپار، تعليم، ۽ صحت جي شعبن ۾ تعاون ڪندا، تہ سرحدي علائقن ۾ عوام جي زندگي بهتر ٿيندي. نوجوانن لاءِ روزگار جا موقعا پيدا ٿيندا، تعليم جي معيار ۾ بهتري ايندي، ۽ ماڻهن ۾ امن جي لاءِ جذبو وڌندو. اهو ئي طريقو آهي جيڪو دهشتگردي ۽ عدم تحفظ کي جڙ کان ختم ڪرڻ ۾ مددگار ثابت ٿي سگهي ٿو.

رياض ۾ شروع ٿيل ڳالهين مان هڪ واضح پيغام اهو پڻ ملي ٿو تہ امن قائم رکڻ لاءِ صرف فوجي طاقت ڪافي ناهي. علم، باهمي اعتماد، ۽ تعميري پاليسيون ضروري آهن. جڏهن پاڪستان ۽ افغانستان گڏجي عملي قدم کڻندا، تہ دهشتگردي، سياسي بيچيني، ۽ سماجي عدم استحڪام خلاف مضبوط ڀت قائم ٿي سگهي ٿي.

هي ڳالهين جو عمل علائقائي سطح تي پڻ اثر رکندڙ آهي. جڏهن پاڪستان ۽ افغانستان امن، تعاون، ۽ استحڪام لاءِ گڏجي ڪم ڪندا، تہ اهو خطي جي ٻين ملڪن لاءِ پڻ مثال بڻجي سگهي ٿو. سرحدي تحفظ، معاشي تعاون، ۽ تعليمي منصوبن ۾ گڏيل ڪوششون خطي ۾ خوشحالي ۽ ترقي لاءِ مثبت ماحول پيدا ڪنديون.

تاريخ ڏيکاري ٿي تہ مضبوط ۽ ڊگهي عرصي وارو امن صرف سفارتي بيانن سان نہ پر مستقل ڪوششن، سمجھوتن، ۽ باهمي اعتماد سان ممڪن ٿيو آهي. رياض ۾ شروع ٿيل ڳالهين جو مقصد بہ اهو ئي آهي تہ ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ اڳ ۾ پيدا ٿيل عدم اعتماد کي ختم ڪيو وڃي ۽ عملي پاليسين ذريعي عوام لاءِ محفوظ ۽ مستحڪم ماحول مهيا ڪيو وڃي.

رياض ۾ شروع ٿيل ڳالهين ۾ مختلف شعبن تي بہ بحث ٿيڻ جو امڪان آهي، جهڙوڪ تعليم، صحت، سماجي پروگرام، ۽ اقتصادي منصوبابندي. جڏهن نوجوانن لاءِ تعليمي موقعا مهيا ڪيا ويندا ۽ روزگار جا پروگرام تيار ڪيا ويندا، تہ دهشتگردي جي منفي اثرن کي گهٽائي سگهجي ٿو. عوام ۾ شعور ۽ تعاون وڌائڻ سان معاشرتي استحڪام پڻ بهتر ٿيندو.

انهن ڳالهين جو هڪ وڏو مقصد علائقائي هم آهنگي قائم ڪرڻ پڻ آهي. جڏهن افغانستان ۽ پاڪستان گڏجي پاليسيون ٺاهيندا، تہ علائقائي واپار، ثقافتي تبادلا، ۽ انساني رابطن ۾ بهتري اچي سگهي ٿي. مضبوط تعاون سان نہ صرف سرحدي علائقن ۾ امن قائم ٿيندو، پر ملڪ جي اندر بہ اقتصادي ۽ سماجي ترقي لاءِ نوان موقعا پيدا ٿيندا.

رياض ۾ شروع ٿيل هي ڳالهين جو عمل صرف موجوده مسئلن جو حل نہ پر مستقبل لاءِ مضبوط بنياد قائم ڪري ٿو. پاڪستان ۽ افغانستان کي ضرورت آهي تہ ان موقعو کي ضايع نہ ڪن، عملي قدم کڻن، پاليسيون مضبوط ڪن، ۽ عوامي شعور وڌائين. جڏهن امن قائم ٿيندو، تہ نہ صرف پاڪستان ۽ افغانستان پر سڄي علائقو ترقي، خوشحالي، ۽ استحڪام جي راه تي اڳتي وڌندو.

هي ڳالهين جو عمل هڪ سبق پڻ ڏئي ٿو تہ امن ۽ استحڪام رڳو لفظن سان نہ، پر عملي عمل، قرباني، ۽ حڪمت عملي سان ممڪن آهي. عوام، حڪومت، ۽ بين الاقوامي برادري کي گڏجي ڪم ڪرڻو پوندو، جيئن رياض ۾ شروع ٿيل ڪوششون عملي نتيجن ۾ تبديل ٿين ۽ ٻنهي ملڪن جا عوام امن، ترقي، ۽ خوشحالي محسوس ڪري سگهن.

رياض ۾ شروع ٿيل هي ڳالهين جو عمل پاڪستان ۽ افغانستان لاءِ نئين اميد جي علامت آهي، جيڪا دهشتگردي، عدم تحفظ، ۽ سرحدي تڪرارن خلاف مضبوط پوزيشن قائم ڪري ٿي. جڏهن ٻنهي ملڪن جا وفد گڏجي مسئلن جو حل ڳوليندا، تہ اهو صرف سفارتي ڪاميابي نہ پر عوام جي زندگي ۾ بهتري، علائقائي خوشحالي، ۽ سياسي استحڪام جو سبب بڻجي.